Ένα από τα πολλά μαθήματα που μας έχει δώσει η Ιστορία είναι ότι οι τέχνες, τα γράμματα και ο πολιτισμός, εξελίσσονται μόνο σε περιόδους κοινωνικής ευημερίας. Οι περίοδοι συνεχών κοινωνικών αναταραχών, πολέμων, βιαιοτήτων, κοινωνικής καταπίεσης, και γενικότερης αστάθειας, ανέκαθεν έβαζαν τον πολιτισμό των εκάστοτε κοινωνιών σε οπισθοδρομική πορεία. Και φυσικά, το μεγαλύτερο ίσως μάθημα Ιστορίας είναι ότι οι άνθρωποι αρνούνται να μάθουν από τα μαθήματα της Ιστορίας και να υπερβούν παλιότερα λάθη.
Έχοντας αυτό κατά νου, αναδύονται δύο απορίες: α) Είναι δυνατόν οι σημερινοί «άνθρωποι των Τεχνών» να μην έχουν καμία επαφή με την εγχώρια κοινωνική πραγματικότητα;… και αν έχουν, β) Είναι δυνατόν να μην αντιδρούν;
(Hint of the day: Η σημερινή εγχώρια κοινωνική πραγματικότητα, περιλαμβάνει συνεχιζόμενη διάλυση των δημοκρατικών θεσμών, των Ανεξάρτητων Αρχών, της Δικαιοσύνης, καθώς και βίαιη κρατική καταστολή, ανικανότητα διοίκησης και οργάνωσης, διαφθορά σχεδόν σε κάθε κλάδο, έλλειψη στοιχειώδους οράματος ή σχεδιασμού, μιζέρια, απαισιοδοξία, αύξηση παραβατικότητας και την παρουσία μίας Κυβέρνησης που απλά διατηρεί πελατειακές σχέσεις με τους «κουμπάρους» της. Ως αποτέλεσμα έχουν αφανιστεί έννοιες όπως η διαγενεακή δικαιοσύνη, η ισονομία, η ισότητα, τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα, η σωστή παιδεία και κάποιο θετικό όραμα για τη νέα γενιά. Επίσης συνεχίζεται η προσπάθεια που ξεκίνησε πριν περίπου δύο αιώνες για τη σύσταση ενός δημοκρατικού, κοσμικού και σύγχρονου Κράτους, η οποία μέσα σε μόλις λίγα χρόνια κατρακύλησε πολλά «τετραγωνάκια» πίσω).
Εάν ο ρόλος της Τέχνης είναι να διερευνά και να εκφράζει τις πτυχές του «ανθρώπινου δράματος» σε διάφορες μορφές υποκειμενικής αντίληψης, ίσως ήρθε ο καιρός να συνειδητοποιηθεί από την ίδιους ανθρώπους της Τέχνης ότι σε περίοδο κοινωνικής παρακμής δεν δύναται να υπάρξει Τέχνη. Μπορεί να υπάρχει υποκριτική, ανούσια ή κορεσμένη Τέχνη. Δεν μπορεί όμως να υπάρχει δημιουργική και εκφραστική Τέχνη, χωρίς σημαντικές επιρροές από τα ευρύτερα κοινωνικά δρώμενα.
Άνθρωποι των τεχνών που συνειδητά εθελοτυφλούν μπροστά στη σημερινή κοινωνικό-πολιτική παρακμή, είτε επιλέγουν να διαιωνίσουν το σκοτάδι ώστε να μη θιγούν ατομικά τους συμφέροντα, είτε επιλέγουν να προσποιούνται ότι η παρακμή δεν τους αφορά. Και οι δύο περιπτώσεις πάντως, φέρνουν στο μυαλό τη ρήση ενός σπουδαίου ανθρώπου των Τεχνών, του Pablo Picasso που είχε πει: «Η τέχνη ξεπλένει από την ψυχή τη σκόνη της καθημερινότητας».
Υποθέτω πως οι σύγχρονοι Έλληνες «καλλιτέχνες» στην πλειοψηφία τους προτιμούν να έχουν «σκόνη» να ξεσκονίζουν, παρά να κάνουν κάτι πιο δραστικό ώστε να «καθαρίσει» η ίδια η καθημερινότητα. Επιλέγουν να συνεχίζουν να εκφράζουν τις προσωπικές «σκονισμένες» ιστορίες τους, παρά να δημιουργήσουν κάτι πιο διαφωτιστικό για το κοινό και τους στοχαστές τους, παράγοντας θετικό και ενεργό έργο.
Η Τέχνη, εκτός από παθητική μορφή έκφρασης, μπορεί να γίνει ένα ισχυρό εργαλείο στην αφύπνιση συνειδήσεων. Μπορεί να εκφράσει με πάθος, οργή και θυμό αυτή την αίσθηση που έχουν πολλοί πολίτες αυτής της χώρας που έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με την παρακμή. Μπορεί να αποτελέσει εργαλείο μαζικής διαμαρτυρίας απέναντι στον σκοταδισμό που έχει εισέλθει στην κοινωνία μας. Μάλιστα μπορεί να το κάνει σε καθαρά πανανθρώπινο επίπεδο χωρίς καμία κομματική χροιά.
Εάν οι άνθρωποι της Τέχνης, έχουν ένα στοιχειώδη σεβασμό απέναντι στην ίδια την Τέχνη, οφείλουν να δουλέψουν πιο σκληρά σε κοινωνικό επίπεδο ώστε να τεθούν τα θεμέλια για την επιστροφή στον εκπολιτισμό της κοινωνίας και της χώρας. Οφείλουν να καταλάβουν ότι σε μία κοινωνία που δεν υπάρχει παιδεία και ευημερία, στο τέλος θα θριαμβεύσουν τα «σκουπίδια» έναντι της τέχνης, των γραμμάτων, των επιστημών και γενικώς του πολιτισμού. Και σε μία τέτοια κοινωνία, οι καλλιτέχνες δεν θα έχουν καν θέση.
Οι άνθρωποι της Τέχνης οφείλουν να αρθρώσουν πολιτική φωνή και να εκφράσουν την αγανάκτησή τους απέναντι στη σημερινή μπόχα. Χωρίς την παραμικρή κομματική χροιά και μακριά από κομματικές συγκρούσεις ή συμφέροντα. Οφείλουν να εξοργιστούν, όχι μόνο για τα ευρύτερα κοινωνικά προβλήματα αλλά και για τον διάχυτο συντηρητισμό που επηρεάζει και τους ίδιους. Διαφορετικά, θα παραμείνουν συνεργοί στη γενικότερη κοινωνική απάθεια και ανοχή των λαμογίων και των σκοταδιστών.
Έχοντας αυτό κατά νου, αναδύονται δύο απορίες: α) Είναι δυνατόν οι σημερινοί «άνθρωποι των Τεχνών» να μην έχουν καμία επαφή με την εγχώρια κοινωνική πραγματικότητα;… και αν έχουν, β) Είναι δυνατόν να μην αντιδρούν;
(Hint of the day: Η σημερινή εγχώρια κοινωνική πραγματικότητα, περιλαμβάνει συνεχιζόμενη διάλυση των δημοκρατικών θεσμών, των Ανεξάρτητων Αρχών, της Δικαιοσύνης, καθώς και βίαιη κρατική καταστολή, ανικανότητα διοίκησης και οργάνωσης, διαφθορά σχεδόν σε κάθε κλάδο, έλλειψη στοιχειώδους οράματος ή σχεδιασμού, μιζέρια, απαισιοδοξία, αύξηση παραβατικότητας και την παρουσία μίας Κυβέρνησης που απλά διατηρεί πελατειακές σχέσεις με τους «κουμπάρους» της. Ως αποτέλεσμα έχουν αφανιστεί έννοιες όπως η διαγενεακή δικαιοσύνη, η ισονομία, η ισότητα, τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα, η σωστή παιδεία και κάποιο θετικό όραμα για τη νέα γενιά. Επίσης συνεχίζεται η προσπάθεια που ξεκίνησε πριν περίπου δύο αιώνες για τη σύσταση ενός δημοκρατικού, κοσμικού και σύγχρονου Κράτους, η οποία μέσα σε μόλις λίγα χρόνια κατρακύλησε πολλά «τετραγωνάκια» πίσω).
Εάν ο ρόλος της Τέχνης είναι να διερευνά και να εκφράζει τις πτυχές του «ανθρώπινου δράματος» σε διάφορες μορφές υποκειμενικής αντίληψης, ίσως ήρθε ο καιρός να συνειδητοποιηθεί από την ίδιους ανθρώπους της Τέχνης ότι σε περίοδο κοινωνικής παρακμής δεν δύναται να υπάρξει Τέχνη. Μπορεί να υπάρχει υποκριτική, ανούσια ή κορεσμένη Τέχνη. Δεν μπορεί όμως να υπάρχει δημιουργική και εκφραστική Τέχνη, χωρίς σημαντικές επιρροές από τα ευρύτερα κοινωνικά δρώμενα.
Άνθρωποι των τεχνών που συνειδητά εθελοτυφλούν μπροστά στη σημερινή κοινωνικό-πολιτική παρακμή, είτε επιλέγουν να διαιωνίσουν το σκοτάδι ώστε να μη θιγούν ατομικά τους συμφέροντα, είτε επιλέγουν να προσποιούνται ότι η παρακμή δεν τους αφορά. Και οι δύο περιπτώσεις πάντως, φέρνουν στο μυαλό τη ρήση ενός σπουδαίου ανθρώπου των Τεχνών, του Pablo Picasso που είχε πει: «Η τέχνη ξεπλένει από την ψυχή τη σκόνη της καθημερινότητας».
Υποθέτω πως οι σύγχρονοι Έλληνες «καλλιτέχνες» στην πλειοψηφία τους προτιμούν να έχουν «σκόνη» να ξεσκονίζουν, παρά να κάνουν κάτι πιο δραστικό ώστε να «καθαρίσει» η ίδια η καθημερινότητα. Επιλέγουν να συνεχίζουν να εκφράζουν τις προσωπικές «σκονισμένες» ιστορίες τους, παρά να δημιουργήσουν κάτι πιο διαφωτιστικό για το κοινό και τους στοχαστές τους, παράγοντας θετικό και ενεργό έργο.
Η Τέχνη, εκτός από παθητική μορφή έκφρασης, μπορεί να γίνει ένα ισχυρό εργαλείο στην αφύπνιση συνειδήσεων. Μπορεί να εκφράσει με πάθος, οργή και θυμό αυτή την αίσθηση που έχουν πολλοί πολίτες αυτής της χώρας που έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με την παρακμή. Μπορεί να αποτελέσει εργαλείο μαζικής διαμαρτυρίας απέναντι στον σκοταδισμό που έχει εισέλθει στην κοινωνία μας. Μάλιστα μπορεί να το κάνει σε καθαρά πανανθρώπινο επίπεδο χωρίς καμία κομματική χροιά.
Εάν οι άνθρωποι της Τέχνης, έχουν ένα στοιχειώδη σεβασμό απέναντι στην ίδια την Τέχνη, οφείλουν να δουλέψουν πιο σκληρά σε κοινωνικό επίπεδο ώστε να τεθούν τα θεμέλια για την επιστροφή στον εκπολιτισμό της κοινωνίας και της χώρας. Οφείλουν να καταλάβουν ότι σε μία κοινωνία που δεν υπάρχει παιδεία και ευημερία, στο τέλος θα θριαμβεύσουν τα «σκουπίδια» έναντι της τέχνης, των γραμμάτων, των επιστημών και γενικώς του πολιτισμού. Και σε μία τέτοια κοινωνία, οι καλλιτέχνες δεν θα έχουν καν θέση.
Οι άνθρωποι της Τέχνης οφείλουν να αρθρώσουν πολιτική φωνή και να εκφράσουν την αγανάκτησή τους απέναντι στη σημερινή μπόχα. Χωρίς την παραμικρή κομματική χροιά και μακριά από κομματικές συγκρούσεις ή συμφέροντα. Οφείλουν να εξοργιστούν, όχι μόνο για τα ευρύτερα κοινωνικά προβλήματα αλλά και για τον διάχυτο συντηρητισμό που επηρεάζει και τους ίδιους. Διαφορετικά, θα παραμείνουν συνεργοί στη γενικότερη κοινωνική απάθεια και ανοχή των λαμογίων και των σκοταδιστών.
